Właśnie opublikowano listę organizacji pożytku publicznego uprawnionych do otrzymania 1% podatku dochodowego za rok 2020. Czym jest 1% i jakie organizacje mają do niego prawo?
Z kwestią 1% wiążą się trzy główne zagadnienia. Pierwsze z nich dotyczy przyczyn wprowadzenia tego mechanizmu podatkowego, drugie odnosi się do tego, jakim celom służy oraz jakim potrzebom wychodzi naprzeciw odliczenie jednego procenta – na które to pytania odpowiemy, definiując pojęcie organizacji pożytku publicznego i wskazując zakres ich działań. Po tych kwestiach przejdziemy do kluczowej kwestii dotyczącej tego, kto ma prawo zbierać jeden procent podatku dochodowego.
Dlaczego odliczamy 1%?
Odliczenie jednego procenta w naszych rozliczeniach podatkowych ustalone zostało 1.01. 2004 roku na mocy Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jest to pośrednia forma finansowania, między nakładami państwowymi na instytucje administracji państwowej a dowolnymi działaniami obywateli na rzecz społeczności. Państwo pod postacią jednego procenta sprawuje pewną kuratelę nad działaniami obywatelskimi przeznaczając na ich finansowanie część państwowych pieniędzy z rozliczeń podatników. Forma jednego procenta sprawia, że świadczenia na rzecz organizacji pożytku publicznego są niezależne od władzy publicznej. Odpowiedzialność za finansowanie działań na rzecz dobra publicznego przechodzi tym samym na obywateli. Poprzez wyznaczenie jednego procenta państwo pozostawia podatnikowi decyzję w kwestii finansowania organizacji, które jego zdaniem mają wpływ na jakość życia oraz pełnią ważną funkcję w społeczeństwie. Rozliczenie PIT uwzględniające jeden procent zależy od podatnika zarówno, co do tego, czy przeznaczy on jeden procent od podatku na cele użyteczne publicznie, jak i jakiego rodzaju organizację będzie chciał wspierać. Odliczenie jednego procenta jest bowiem całkowicie dobrowolne tak, jak i wybór organizacji, na którą chce się go przekazać.
Organizacja pozarządowa
Organizacje pozarządowe (non-government organization – w skrócie NGO) to organizacje, które działają na rzecz wybranego przez siebie interesu publicznego, bez nastawienia na zyski oraz komercyjne cele. Odróżnia je to od przedsiębiorstw, które nastawione są na zyski, a jednocześnie od administracji publicznej oraz organizacji politycznych, które mają na celu zarządzanie życiem publicznym z ramienia rządu. Dlatego nazywane są trzecim sektorem. Organizacje pozarządowe powstają z inicjatywy obywateli, wychodząc naprzeciw ważnym potrzebom życia społecznego, służąc wartościom grupowym oraz szeroko pojętemu dobru publicznemu. Mają one różne zadania, poczynając od ochrony i promocji zdrowia, wartości kulturowych i narodowych, jak i służąc dobru osób zagrożonych wykluczeniem oraz niepełnosprawnych, czy też dbając o ekologię oraz pomoc zwierzętom. Ogólnie działania danej organizacji określone są przez jej statut, gdzie przywołane są główne cele oraz zadania, które wchodzą w zakres jej działań i które sobie wyznacza.
Kto ma prawo do zbierania jednego procenta od podatku?
Prawo do zbierania jednego procenta od rozliczeń podatkowych ma każda organizacja pozarządowa, która działając przez 2 lata w dziedzinach zaliczanych do pożytku publicznego, uzyskała po ich upłynięciu status organizacji pożytku publicznego. Wyłączeniu z tych organizacji ulegają partie polityczne oraz ich fundacje, jak i związki zawodowe, oraz organizacje pracodawców itp. Status organizacji pozarządowej nie jest równoznaczny z uzyskaniem statusu organizacji pożytku publicznego (OPP). O uzyskaniu statusu OPP decydują po upływie dwu lat istnienia organizacji organy sądowe. Na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wydział gospodarczy sądu rejonowego decyduje o uznaniu danej organizacji za spełniającą kryteria organizacji pożytku publicznego. Trzeba przy tym zaznaczyć, że oprócz działalności na rzecz dobra publicznego muszą być spełnione również inne kryteria, tj. np. jawność działań i kontrola organizacji. Uzyskując status OPP, organizacja otrzymuje swój indywidualny numer w KRS, który sygnuje ją w rejestrze organizacji pożytku publicznego.
Tym samym organizacja uzyskuje szereg uprawnień, które ma każda OPP. Należą do nich:
- zwolnienie od podatków, zarówno od osób prawnych, jak i zwolnienie do podatku od nieruchomości oraz wszelkie zwolnienia z opłat skarbowych, oraz sądowych, w skład zwolnień wchodzą też opłaty podatkowe od umów cywilnoprawnych;
- prawo do nieodpłatnego informowania o danej OPP przez środki radiofonii oraz telewizji;
- prawo do zbierania jednego procenta podatku dochodowego od osób fizycznych przekazywanego im dobrowolnie przez podatników.
Ostatni przywilej pozwala na wsparcie finansowe przez obywateli, które uznają ważność dla dobra publicznego danej organizacji i poza dotacjami stanowi jedno ze znaczących dla OPP form finansowania tych organizacji.