W 2020 r. roku zmienił się system przekazywania przez urzędy skarbowe środków z 1% podatku dochodowego dla organizacji pożytku publicznego. Ponadto odrzucono aż 400 tysięcy wniosków o przekazanie środków z 1%.
Mniej funduszy dla OPP – mniejsza pomoc dla potrzebujących
Biorąc pod uwagę problemy polskiego życia publicznego, działania organizacji pożytku publicznego często wchodzą w lukę i pomagają tam, gdzie nie radzi sobie państwo. OPP sprawują rolę uzupełniającą i korygującą aktywność państwowych systemów opieki i pomocy ludziom w trudnej sytuacji zdrowotnej i życiowej. Ta rola organizacji pożytku publicznego jest szczególnie ważna dla utrzymania równowagi i odpowiednich standardów życia społecznego oraz stanowi przejaw bezinteresownej aktywności obywateli na rzecz potrzebujących pomocy.
W 2020 roku wprowadzono nowy system przekazywania środków z 1% podatku dochodowego. We wcześniejszym modelu lokalne urzędy skarbowe mogły przekazywać pieniądze darczyńców do beneficjentów. Natomiast aktualnie wszystkie środki z 1% przekazywane są przez jedną placówkę – Centrum Kompetencyjne Rozliczeń w Bydgoszczy.
Utrudnia to monitorowanie przez OPP źródeł przekazywanych środków i nie daje również możliwości prowadzenia skutecznych akcji propagujących przekazywanie 1%. OPP w takiej sytuacji nie wiedzą – kto i z jakiego rejonu kraju przekazał fundusze, a co za tym idzie – nie wiedzą, na które ośrodki i podmioty wpływać w celu dotarcia do darczyńców.
Kolejnym problemem, który przyniósł 2020 rok dla OPP jest zaskakująca, jeśli nie szokująca, decyzja o wycofaniu przez państwowe organy skarbowe aż 400 tysięcy wniosków o przekazanie 1% dla OPP. 400 tysięcy wniosków to liczba zweryfikowanych w sposób negatywny wniosków przez skarbówkę, którą podaje Ministerstwo Finansów na wniosek zgłaszającego interpelację w tej sprawie posła – Krzysztofa Brejzy. Ta kontrowersyjna decyzja, szeroko komentowana w środowiskach organizacji pozarządowych wymaga wyjaśnień.
Jakie przesłanki stoją za wycofaniem wniosków o przekazanie środków OPP?
Ministerstwo Finansów podjęło się wytłumaczenia tej decyzji oraz kontrowersji z nią związanych. Podstawą odrzucenia wniosków było to, że nie spełniały one szeregu przepisów, które określone są w ustawie podatkowej, a więc nie mogły zostać prawnie rozliczone w trybie powszechnych rozliczeń. Do przepisów należało tu między innymi, jak podaje podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej – Anna Chałupa: „aby naczelnik urzędu skarbowego przekazał środki z 1 proc. podatku wskazanej przez podatnika organizacji pożytku publicznego, konieczna jest zapłata w pełnej wysokości podatku należnego stanowiącego podstawę obliczania wnioskowanej kwoty”.
Jak wyjaśnia podsekretarz stanu w dalszej części wywiadu: „Zapłata podatku musi nastąpić nie później niż w terminie dwóch miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zaległość podatkowa w tym podatku nie przekroczyła kwoty 8,07 zł”. W związku z tym warunkiem, który obowiązuje podatników przekazujących 1% – jak tłumaczyła w dalszej części wyjaśnień Anna Chałupa: „przekazanie wnioskowanej przez darczyńcę kwoty na rachunek bankowy wyznaczonej organizacji pożytku publicznego powinno być poprzedzone zapłatą podatku do urzędu skarbowego. Dokonywanie wpłaty po upływie wskazanego terminu uniemożliwia dystrybucję środków”.
Wśród innych, koniecznych do spełnienia wymogów znajduje się także zgłoszenie przez OPP numeru konta bankowego w zgodzie z regulacjami. Jedną z okoliczności wstrzymania wypłat było również usunięcie z listy OPP, tj. utracenie statusu organizacji pożytku publicznego.
Co dalej z finansowaniem OPP?
Jak odpowiedziała, przywołana już wcześniej, podsekretarz stanu – Anna Chałupa – na kontrowersje w sprawie odrzuconych wniosków: „W rozliczeniu rocznym za 2018 r. organizacje pożytku publicznego otrzymały łącznie 874,4 mln zł od 14,5 mln podatników, a w rozliczeniu rocznym za 2019 r. – 907 mln zł. Wsparło je 14,8 mln podatników. Tym samym sytuacja organizacji pożytku publicznego obiektywnie nie uległa pogorszeniu mimo obowiązującego stanu pandemii”. Z faktu wzrostu finansowania organizacji pozarządowych pozostaje się tylko cieszyć, gdyż wzrost ten oznacza zaangażowanie naszego społeczeństwa w pomoc w podniesienie jakości życia w kraju oraz działanie na rzecz dobra wspólnego.
Jednakże, z drugiej strony taka odpowiedź ze strony resortu finansów jednocześnie niepokoi, gdyż wskazanie na ogólny wzrost dotacji z 1% dla OPP nie zmienia faktu, że odrzucone wnioski oznaczają mniejszą możliwość niesienia pomocy przez OPP dla najbardziej potrzebujących. Przy ogólnym wzroście jest to jednak mniejsze, a nie większe finansowanie dla OPP, jak wskazuje zwykły rachunek i logika, co również wbrew optymistycznym deklaracjom powinno być brane pod uwagę.
Badania przekazywanych środków dla OPP z 1% przez urząd w Bydgoszczy – jak donoszą sprawozdawcy w Wiadomościach TV – wskazują również na drobne nieprawidłowości w przekazywaniu już przyjętych środków z 1% dla OPP. Co się dzieje ze środkami nieprzekazanymi i skąd się biorą te nieprawidłowości?
Warto tę sprawę brać pod uwagę, gdyż, jak wypowiedział się jeden z przedstawicieli organizacji pożytku publicznego w programie TV przy okazji dyskusji nad przywołanymi tu kontrowersyjnymi decyzjami rządu: dla organizacji pozarządowych liczy się każda złotówka, każde pięć czy sto złotych, bo one mają znaczenie dla tego, czy organizacje te i jakiej liczbie osób pomogą. I może 400 tys. wniosków to statystycznie nieduża liczba wobec ogólnego wzrostu finansowania, choć jeśli je przeliczyć na życie, zdrowie i jakość życia jednego człowieka lub setek ludzi, pozostaje faktem, że ktoś, kto potrzebował pomocy – musiał zostać na skutek tej decyzji pozostawiony bez pomocy. Pozostaje zadać po raz kolejny pytanie: co dalej z finansowaniem OPP?