W drugim roku po wprowadzeniu Nowego Ładu i zwiększeniu odpisu podatkowego zbiórka 1,5% podatku na rzecz OPP znów osiągnęła rekordową kwotę. W porównaniu do 2022 roku nastąpił też znaczny wzrost liczby podatników i podatniczek, którzy przekazali swój 1,5% podatku. Niemniej jednak problemy, o których pisaliśmy przy podsumowaniu poprzedniego roku, nadal pozostają aktualne, a jeśli rządząca koalicja podwoi – według przedwyborczych zapowiedzi – kwotę wolną od podatku, pozbawi kolejne miliony osób możliwości wsparcia OPP.
Efekt Nowego Ładu w 2022 roku
Podsumowując 2022 rok podatkowy zastanawialiśmy się, czy zmiana z 1% na 1,5% rzeczywiście stanowi należytą rekompensatę za Polski Ład i towarzyszącą mu rewolucję podatkową. Dane przekazane w zeszłym roku przez Ministerstwo Finansów nie napawały optymizmem.
Zmiany – szczególnie podniesienie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł – spowodowały, że znaczna część podatników nie zapłaciła podatku dochodowego za 2022 rok, a co za tym idzie nie przekazała 1,5% dla OPP. I choć organizacje pożytku publicznego zebrały – po uwzględnieniu inflacji – kwotę aż o 20% większą niż w 2021 roku, to – po raz pierwszy w historii – w stosunku do roku poprzedniego liczba podatników przekazujących swój 1,5% spadła i to aż o 3 mln 291 tys. osób, czyli o 21%. Niezależnie więc od ogólnie dobrego wyniku, wiele organizacji pożytku publicznego straciło swoich dotychczasowych darczyńców. Z tego też powodu w zeszłym roku obserwowaliśmy skokowy wzrost średniej przekazywanej kwoty 1,5% – wyniosła ona aż 121 zł (w porównaniu do 70 zł w 2021 roku, gdy grupa podatników była o ponad trzy miliony większa).
Wyniki zbiórki 1,5% za 2023 rok
Systematyczny wzrost wynagrodzeń – a szczególnie płacy minimalnej – był główną przyczyną, dla której w 2023 roku znacznie więcej podatników i podatniczek mogło przekazać organizacjom pożytku publicznego swoje 1,5% podatku. Z danych resortu finansów wynika, że 1,5 proc. podatku w tym roku przekazało aż 14,8 mln osób. Choć jest to o 2,1 mln więcej niż w 2022 roku, to dalej znacznie mniej niż dwa lata temu – czyli przed wprowadzeniem Polskiego Ładu – gdy swój podatek na rzecz OPP odpisało blisko 16 mln osób.
Podatnicy przekazali w tym roku aż 1,9 mld zł wsparcia dla OPP z tytułu 1,5 proc. podatku, to więcej o ponad 370 mln niż w 2022 roku. Średnia kwota podatku przekazana dla organizacji pożytku publicznego wyniosła 128 zł (w porównaniu do 121 zł w poprzednim roku).
Statystyki ministerstwa finansów nie uwzględniają jednak inflacji. Jeśli uwzględnimy jej wysokość w 2023 roku – według oficjalnych danych wyniosła 11,4% – na rzecz organizacji pożytku publicznego przekazano ponad 1,7 mld zł podatku, przy średniej kwocie wsparcia rzędu 115 zł (w porównaniu do 106 zł po uwzględnieniu inflacji w 2022 roku).
Wyzwania stojące przed III sektorem
Tak jak sygnalizowaliśmy w zeszłym roku, podniesienie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł spowodowało, że osoby o najniższych dochodach straciły możliwość odpisywania podatku na rzecz OPP – a to bezpośrednio odbija się na kondycji organizacji pożytku publicznego. I choć w rozliczeniach za 2023 rok liczba podatników nieco się ustabilizowała, przypomnijmy, że wśród obietnic rządzącej koalicji było kolejne zwiększenie kwoty wolnej od podatku, tym razem aż do 60 tys. zł. Jeśli zostanie ona spełniona, ponownie zaobserwujemy znaczny spadek liczby podatników uprawnionych do przekazywania 1,5%. Pogłębi to jeszcze bardziej dysproporcję w dystrybucji 1,5% pomiędzy organizacjami. Te spośród OPP, które są wspierane przez podatników o wysokich dochodach, zyskają jeszcze więcej środków na swoją działalność. Natomiast organizacje, które liczą na darczyńców o niskich dochodach, stracą – ponieważ po podniesieniu kwoty wolnej od podatku wiele osób straci prawo do odpisu 1,5% podatku. Nawet jeśli w ramach rekompensaty nastąpi podwyższenie odpisu z 1,5% do np. 2,5%, zjawisko pomniejszania przychodu organizacji wspieranych przez podatników o niskich dochodach będzie postępowało dalej.
W dyskusji na temat przyszłości odpisów podatkowych dla organizacji pożytku publicznego warto mieć na uwadze, że zaledwie 1% organizacji pozarządowych uzyskuje 100 tys. zł lub więcej przychodu z 1,5%. Oznacza to, że 99% fundacji i stowarzyszeń tworzących III sektor w Polsce albo w ogóle nie korzysta z możliwości zbiórki 1,5% albo za uzyskane w ten sposób pieniądze nie jest w stanie zatrudnić nawet jednej osoby o wynagrodzeniu na poziomie zbliżonym do średniej krajowej.