Podsumowanie zmian prawnych dotyczących organizacji pozarządowych w roku 2018

Najbardziej istotne zmiany w przepisach dotyczących prawnych aspektów funkcjonowania organizacji pozarządowych w roku 2018 to:

• nowe przepisy dotyczące ochrony danych osobowych (RODO);
• 1% od rozliczeń emerytów;
• zmiany w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w związku z powstaniem Narodowego Instytutu Wolności;
• zmiany w księgowości i obowiązkach sprawozdawczych;
• zmiany w ustawie prawo o stowarzyszeniach.

Nowe przepisy dotyczące ochrony danych osobowych (RODO)

Od 25 maja 2018 zaczęliśmy stosować przepisy o ochronie danych osobowych zawarte w unijnym rozporządzeniu, zwanym w skrócie RODO. Oznaczają one duże zmiany w sposobie ochrony tego typu danych. Organizacje pozarządowe, co do zasady, podlegały tym przepisom w całości.
Kluczową cechą reformy jest całkowita zmiana założeń dotyczących tego, jak powinna wyglądać ochrona danych osobowych. Dotychczas wystarczało, że administrator wypełniał obowiązki wskazane w przepisach prawa. Od wejścia w życie reformy administrator jest zobowiązany stosować zasadę „risk based approach”. To znaczy, że  musi samodzielnie oceniać, jakie są ryzyka związane z przetwarzanymi danymi osobowymi i jakie w związku z tym należy przedsięwziąć środki.

1% od rozliczeń emerytów

Wedle aktualnie obowiązujących przepisów podatkowych emeryt chcący przekazać 1% wybranej organizacji może skorzystać z następującego wzoru postępowania:

• wybierz organizację pożytku publicznego, której chcesz przekazać 1%;
• zapisz jej numer KRS;
• pobierz prosty formularz PIT – OP;
• wypełnij i podpisz formularz (wpisz nr KRS wybranej Organizacji);
• wyślij formularz w wersji papierowej lub elektronicznej do swojego urzędu skarbowego.

Zmiany w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w związku z powstaniem Narodowego Instytutu Wolności (NIW)

Podstawa prawna: ustawa z dnia 15 września 2017 r. o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego – obowiązuje od 28 października 2017 r.; zmiany w przepisach ustawy o pożytku.

Zmiany w ustawie o pożytku:

• powołanie Komitetu ds. Pożytku Publicznego;
• Kompetencje do tej pory zarezerwowane dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego przechodzą na Przewodniczącego Komitetu lub Dyrektora Narodowego Instytutu Wolności: kontrola nad OPP; publikacja wykazu organizacji uprawnionych do otrzymania 1%; rozpatrywanie spóźnionych wniosków; prowadzenie bazy sprawozdań; prowadzenie Funduszu Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego;
• Możliwość powołania przez wojewodów pełnomocników do spraw społeczeństwa obywatelskiego;
• Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO): Operatorem będzie Narodowy Instytut Wolności (NIW), nadal generator ofert FIO, kwota 60 mln zł, termin realizacji: od 1 maja 2018 do 31 grudnia 2019 r.

Zmiany w księgowości i obowiązkach sprawozdawczych

Jednolity Plik Kontrolny (JPK) – zbiór danych tworzonych z systemów informatycznych podmiotu gospodarczego poprzez bezpośredni eksport danych zawierających informacje o operacjach gospodarczych za dany okres, posiadający ustandaryzowany układ i format (schemat XML) umożliwiający jego łatwe przetwarzanie. Innymi słowy, jest to łatwiejszy sposób kontaktowania się z urzędem skarbowym:

• JPK VAT–obowiązuje od 1 stycznia 2018 r. i dotyczy podmiotów, które są czynnymi płatnikami podatku VAT (tzw. „vatowcami), w tym organizacje pozarządowe, które są „vatowcami”). Do 25 dnia miesiąca wysyła się takie informacje do US.
• JPK na żądanie–będzie obowiązywał od 1 lipca 2018 r. i dotyczy wszystkich organizacji prowadzących księgowość elektroniczną. Przekazuje się na wezwanie urzędu skarbowego.

Uproszczona ewidencja przychodów i kosztów (UEPiK) – podstawa prawna: ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 10); Rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 18 grudnia 2015 r. w sprawie prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przez niektóre organizacje:

• Obowiązuje od 1 stycznia 2016 r.
• Dla organizacji, które: nie prowadzą działalności gospodarczej – nie są OPP – przychody do 100000 zł.
• Musimy ją zgłosić do US do 31 stycznia, a nowo zarejestrowane organizacje na 30 dni od rozpoczęcia działalności.

Sprawozdanie finansowe – podstawa prawna: załącznik nr 6 ustawy o rachunkowości (wzór, w jaki sposób mają prowadzić sprawozdawczość organizacje pozarządowe). Obowiązuje od 1 stycznia 2017 r. Składa się z 3 części: bilans, rachunek zysku i strat, informacja uzupełniająca (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, informacja dodatkowa).

Zmiany w ustawie Prawo o stowarzyszeniach

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach;
• Ustawa z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw;
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 maja 2016 r. w sprawie prowadzenia ewidencji stowarzyszeń zwykłych, jej wzoru oraz szczegółowej treści wpisów;
• Ustawa z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych ustaw obowiązuje od 20 maja 2016 r. Organizacje mają dwa lata – do 20 maja 2018 roku na dostosowanie się do nowych przepisów.

Konsekwencje dla stowarzyszeń zarejestrowanych w KRS:

• należy sprawdzić statut dla stowarzyszeń, które posiadają oddziały terenowe i wprowadzić odpowiednie zmiany do statutu;
• trzeba powołać pełnomocnika do podpisywania umów z członkami zarządu (dotyczy to wszystkich umów, w tym umów wolontariackich);
• można wynagradzać zarząd za pełnienie funkcji – i musi to zostać uregulowane w statucie, jeśli na taką opcję stowarzyszenie się decyduje.

Konsekwencje dla stowarzyszeń zwykłych:

• trzeba przerejestrować się do nowej ewidencji (u starosty powiatu);
• można korzystać z dodatkowych źródeł finansowania (np. dotacje, darowizny, zbiórki publiczne);
• można przerejestrować się do KRS – mogą to zrobić tylko te stowarzyszenia zwykłe, które przerejestrowały się do nowej ewidencji u starosty powiatu.