Organizacje pozarządowe mogą i powinny nawiązywać współpracę z administracją publiczną – wynika to z zapisanej w Konstytucji zasady subsydiarności (pomocniczości). Istnieją trzy podstawowe formy takiej współpracy.
Zasada subsydiarności
Zasada subsydiarności mówi, że każdy poziom władzy powinien realizować jedynie te zadania, które nie mogą być skutecznie realizowanie przez poziom niższy. Oznacza to, że władze nie powinny podejmować się realizacji przedsięwzięć, które mogą być podejmowane przez jednostki, rodziny i wspólnoty lokalne. W przypadku organizacji pozarządowych zasada subsydiarności oznacza dla administracji publicznej, że jeśli istnieje uzasadnione domniemanie, iż pewna grupa obywateli (np. właśnie organizacja pozarządowa) może rozwiązać określone problemy – należy jej powierzyć ich rozwiązanie.
Kwintesencją zasady subsydiarności jest dewiza: „tyle państwa, ile to konieczne, tyle społeczeństwa, ile to możliwe”. Dlatego współpraca organizacji pozarządowych z administracją publiczną jest ważna – współpraca ta została zapisana w wielu ustawach jako udział trzeciego sektora w rozwiązywaniu problemów społecznych i realizacja zadań publicznych.
Zgodnie z zasadą subsydiarności współpraca organizacji pozarządowych z administracją publiczną jest najbardziej owocna na poziomie gminy i powiatu – jedynie z rzadka odbywa się ona na poziomie wojewódzkim. Na szczeblu władz krajowych współpraca ta ogranicza się zazwyczaj do konsultacji.
Trzy formy współpracy organizacji z administracją publiczną
Istnieją trzy podstawowe formy współpracy pomiędzy organizacjami a administracją publiczną – różnice wynikają z ról, jakie przyjmują obydwa sektory w danym przypadku:
- Pierwsza forma współpracy została określona w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie jako pozafinansowa – dotyczy ona procesu planowania i programowania działań. Może to być zaledwie wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działań. W bardziej zaawansowanej postaci będzie to konsultowanie z organizacjami strategicznych dokumentów przygotowanych przez władze publiczne. Najbardziej zaawansowaną formą współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi i administracją publiczną jest jednak udział ich przedstawicieli we wspólnych zespołach w celu diagnozowania potrzeb, problemów i inicjowania nowych przedsięwzięć. Nierzadko w takich zespołach pracuje się także nad nowymi strategiami, programami i aktami prawnymi.
- Druga forma współpracy wiąże się z pierwszą, tj. zaplanowane wcześniej działania są wspólnie przez sektor pozarządowy i publiczny realizowane w skoordynowany sposób. Oznacza to, że każda ze stron podejmuje się wykonania części działań, opierając się na posiadanych zasobach oraz wzajemnie je koordynując. Ten rodzaj współpracy otwiera zazwyczaj możliwość wystąpienia wyrazistych i realnych korzyści dla lokalnej społeczności. Niekiedy władze publiczne wspierają takie działania również finansowo.
- Trzecia forma współpracy została określona w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie jako finansowa – dotyczy ona sytuacji, w której władze publiczne przekazują organizacji wykonanie całości zadania. Organizacja otrzymuje także środki finansowe niezbędne do prawidłowego wywiązania się z realizacji zadania. W tym przypadku administracja publiczna ogranicza swoją aktywność do nadzorowania pracy organizacji i sprawdzania, czy zostały zachowane określone standardy.